دروغ‌های جعلی دربارۀ شاهنامه فردوسی

چند روز پیش،

شنیدم که دکتر شفیعی کدکنی" (استاد ادبیّات معاصر)، عصبانی از جعلیّات دروغ شاهنامه، خواستار این شده که ادیبان ایرانی، این دروغ‌ها را به مردم بگویند.

پس وبلاگ ما نیز، در حدّ خودش، این نکته را برای مخاطبان عزیز و فرهیختۀ خود بیان میکند.

این مقاله را از نشریۀ پژوهشی دانشگاه فردوسی براتون نقل میکنم:

حکیم ابوالقاسم فردوسی، خیلی بزرگ بود؛ هم شاعر بزرگ، هم دانشمند حکیم.

امّا گاهی در بین مردم، اشعاری را می‌شنویم که از فردوسی نیست؛ و آن را به نام او جعل کرده‌اند!

بسیاری از تصوّراتی که از فردوسی وجود دارد، در واقع افسانه و جعلیّاتی است که از طریق نظام های آموزشی و نهادهای فرهنگی مدرن رضاخانی، در خاطره و حافظۀ جمعی ما قرار گرفته است.

1) اوّلین اشتباه اینکه: در شاهنامه واژه عربی وجود ندارد!!

بسیاری از مردم بر این باورند که در شاهنامه از واژه های بیگانه و به ویژه عربی استفاده نشده است!

البتّه در این که فردوسی واژه های فارسی را به عربی ترجیح می داده شکّی نیست؛ امّا در بسیاری از ابیات، از لغات عربی استفاده کرده که می توان موارد زیر را مثال زد:

واژه‌های عربی شاهنامه :

غم، حمله، قطره، قلب، نعره، نظاره، حِصار، برهان، قضا، قَدَر، ایمان، جوشن، سنان، رکاب، عنان، هزیمت، سلیح (به معنای سلاح)، منادی، ثریّا، نبات، سحاب، عقاب، فلک، درج، صف، میمنه، عجم، عجب، محضر، صلیب و ... .

2) دوّمین اشتباه:

شعر «بسی رنج بردم در این سال سی...» سرودۀ فردوسی است!

بیت «بسی رنج بردم در این سال سی/ عجم زنده کردم بدین پارسی!» انتساب این بیت به فردوسی، اشتباه بسیار رایجی است.

این در حالی است که در اغلب نسخه های معتبر و قدیمی شاهنامه، این بیت و ابیات ادامه اش وجود ندارد.

ضمن اینکه کسی نیست که بپرسد کجای شاهنامه و در کدام نسخۀ آن، چنین بیتی نوشته شده است؟؟؟!

(بنده خودم دورۀ 9 جلدی کامل فردوسی، چاپ مسکو = یعنی بهترین چاپ معروف و اعلای شاهنامه را دارم؛ و این بیت را در آن نیافتم!)

دکتر شفیعی کدکنی معتقد است واژۀ عجم که در لغت به معنای " اقوام غیر عرب" است، به نوعی سبک شمردن ایرانی‌ها است؛ پس محال است که فردوسی خودش این کلمه را برای ایرانی‌ها به کار ببرد!

پس قطعاً این بیت از فردوسی نیست.

... در آینده، باز هم در این باره، پس خواهیم گذاشت.

گردآوری: سعید جرّاحی / دبیر ادبیّات

20/10/1400