انواع روش‌های

«مـطـالـعـــه»

هفته‌ی قبل، به مناسبت ایّام امتحانات، مطلبی را درباره‌ی روش مطالعه نوشتیم؛ که با استقبال خوانندگان عزیزمون مواجه شد؛ و درخواست برای ادامه‌ی این کار.

همان‌جا قول دادیم که بازهم مطالب جدیدتری را  براتون بگذاریم. «الوعده، وفا !» امیدوارم مفید باشه.

فقط این نکته را  باید بدانیم که هر انسانی، روش مخصوص خود را  برای مطالعه دارد...

وبلاگ «انجمن جلال»5/3/90

مراحل پیش خوانی

در این مرحله، کتاب یا مطلب به صورت یک مطالعه‌ی اجمالی و مقدّماتی مطالعه شود. از جمله موارد این مرحله، خواندن عنوان فصل‌ها، خواندن سطحی فصل، توجّه به تصاویر، بخش‌های اصلی و فرعی و خلاصه فصل‌ها است. هدف در این مرحله یافتن یک دید کلّی نسبت به کتاب و ارتباط دادن بخش‌های مختلف کتاب با یکدیگر می‌باشد.

مرحله سؤال کردن

پس از مطالعه‌ی اجمالی موضوعات و نکات اصلی، به طرح سؤال در مورد آنها بپردازید. این کار   باعث افزایش دقّـت و تمرکز  فکر و سرعت و سهولت یادگیری می‌گردد.

مرحله خواندن

در این مرحله به خواندن دقیق و کامل مطالب کتاب پرداخته، که هدف فهمیدن کلّـیّات و جزییّـات مطالب و  نیز پاسخگویی به سؤالات مرحله قبل است. در مرحله‌ی خواندن برای فهم بهتر مطالب، می‌توان از کارهایی مثل یادداشت برداری، علامت‌گذاری و خلاصه‌نویسی بهره  جست.

مرحله تفکّــر

در این مرحله هنگام خواندن، ساختن سؤالها، و ایجاد ارتباط بین دانسته‌های خود، درباره مطلب فکر کنید. در این مورد نیز مهمّ‌ترین اصل، همان بسط معنایی است. بسط معنایی ممکن است در مراحل پنجم و ششم نیز یعنی در مراحل از حفظ گفتنی و مرور کردن نقشی داشته باشد.

مرحله  از حفظ گفتنی

در این مرحله باید بدون مراجعه به کتاب و از حفظ به یادآوری مطالب خوانده شده پرداخته شود؛ و بار دیگر به سؤالاتی که خود فرد طرح کرده بود پاسخ دهد. در اینجا باید مطالب آموخته شده را در قالب کلمات برای خود کرده، در غیر این صورت لازم است که مجدداً به خواندن مطالبی که آموخته نشده پرداخته شود. مرحله از حفظ گفتنی در پایان هر بخش انجام می‌گیرد و وقتی بخش‌های یک فصل به اتمام رسید به مرحله بعد، یعنی مرور کردن یا آزمون وارد می‌شویم.

مرحله مرور کردن

این مرحله ، که مرحله آزمون نیز می‌باشد، در پایان هر فصل انجام می‌گیرد. در اینجا به مرور موضوعات اصلی و نکات مهمّ و  نیز ارتباط مفاهیم مختلف به یکدیگر پرداخته و در صورت برخورد با موضوعات مورد اشکال، به متن اصلی یا مرجع مراجعه شود. یکی از راههای کمک به این مرحله پاسخگویی به سؤالات و تمرینات پایان فصل است. اجرای این مرحله می‌تواند مقداری از اضطرب امتحان را  کاهش دهد.

روش دقیق خوانی

هدف از این مرحله این است که مطالب کامل و دقیق درک شده و به صورتی سازمان یافته و منظّم در حافظه نگهداری شود. برخی از فنون موجود که می‌تواند به روش دقیق خوانی کمک کند عبارتند از:

تکنیک خلاصه برداری

به نوشتن عبارت، مفاهیم و موضوعات کلیدی متن پرداخته، به طوری که در مرور مطالب، با نگاه کردن و خواندن خلاصه‌ها، همه مطالب خوانده شده را یادآوری کند. یک روش بسیار مطلوب این است که از خلاصه‌ها نیز دوباره خلاصه برداری شود.

تکنیک سازماندهی مطالب

این تکنیک باعث افزایش درک و سرعت یادگیری و سهولت در بازیابی مطالب آموخته شده می‌شود. برای سازماندهی مطالب استخراج سه بخش از متن اصلی مورد مطالعه لازم است که عبارتند از:

·         موضوع اصلی: موضوعی که تمامی مطالب را در بر می‌گیرد و بقیه مطالب حول و حوش آن می‌چرخد.

·         نکته‌های اصلی: خطوط و اندیشه‌های اصلی و مهمّ هستند که در مجموع موضوع اصلی را می‌سازند و از صراحت بیشتری برخوردار است.

·         نکات جزیی: اطّلاعات جزیی‌تر هستند که به صورت مثالها، نمونه‌ها، عکس و تصویر اطلاعات واقعی مطرح می‌گردند.

تکنیک علامت‌گذاری در متن

در این تکنیک، علامت‌هایی را بر روی متن اصلی انجام داده، از قبیل علامت‌گذاری به شکل‌های مختلف در متن، خطّ کشیدن زیر عبارات مهمّ، حاشیه نویسی و...

 این موارد، بسته به سلیقه‌های افراد   متفاوت هستند؛ امّا نکته مهمّی که در هر نوع علامت‌گذاری حایز اهمّـیّت است این است که  بهتر است همانند تکنیک سازمان‌دهی، مطالب را در سه دسته‌ مجزّا (موضوع اصلی ، نکته اصلی ، موارد جزیی) قرار داده و آنها را با علامت‌های مختلف نشان دهید.


در کنار روش مطالعه عوامل محیطی نیز در «میزان یادگیری» تأثیر دارد. یک محیط مناسب، باعث توجّه و تمرکز بهتر و بیشتری می‌شود.

حذف عوامل مزاحم فکری

مواردی هستند که بخش عظیمی از وقت و فعّالیـّت ذهنی را  به خود مشغول می‌دارند که هیچ رابطه‌ای با موضوع ندارند؛ موضوعاتی مانند:

رفتار معلّمان و استادان، افزایش شهریّه و  نوع رفت و آمد و … برخی از موضوعاتی هستند که موقع مطالعه اگر به آنها فکر شود از کارایی مطالعه می‌کاهد. برخی حتّی خیال پردازی‌هایشان را موقع مطالعه انجام می‌دهند؛ که به شدّت فکر را آشفته کرده و تمرکز را از بین می‌برد. توصیه‌ی کلّـی این است که اگر ذهن خود را از افکار مختلف پاک کنید  تا بر روی موضوع مورد مطالعه تمرکز کنید، مطالعه را کنار بگذارید و زمانی مطالعه را شروع کنید که سرحال، علاقمند و متمرکز هستید.

فراهم کردن محیط مناسب

محلّ و مکانی که مطالعه در آنجا انجام می‌شود باید مناسب باشد. منظور از محلّ مناسب مکانی است که آرام ، ساکت و دور از عوامل مزاحم محیطی باشد، این باعث تمرکز بهتر روی موضوع مطالعه می‌شود. بعضی افراد محل و زمانی را برای مطالعه انتخاب می‌کنند که بسیار شلوغ و پر سرو صدا است و بعضی از افراد رختخواب را برای مطالعه انتخاب می‌کنند! و  توقّـع یادگیری سطح مطلوب را دارند؛ ولی از این حقیقت غافلند که این‌گونه جاها،  بدترین محل برای مطالعه است!!!

گردآوری: سعید جرّاحی 2/3/90